اگر دندان‌های کودکتان نامرتب است یا موقعیت فک‌هایش مناسب نیست، اکنون زمان آن است که او را به متخصص ارتودنسی نشان دهید. متخصص ارتودنسی در درمان‌های ارتودنسی و استفاده از ابزارهای مخصوص آن از قبیل بند، براکت، سیم، هدگیر، کش (الاستیک) و نگهدارنده (ریتینر) تخصص دارد.
انواع براکت و ابزارهای ارتودنسی
امروزه ابزارهای ارتودنسی متعددی وجود دارند اما هنوز براکت اصلی ترین ابزار برای صاف و مرتب کردن دندانها و اصلاح بایت در کودکان است. براکت‌های امروزی اشکال مختلفی دارند. براکت‌ها ممکن است به سطح جلویی دندان چسبانده شوند و یا این که به پشت سطح دندانها (براکت زبانی یا لینگوال) متصل شوند تا در معرض دید نباشند. امروزه براکت‌ها از مواد مختلفی مانند استیل ضد زنگ، سرامیک، پلاستیک و ترکیبی از مواد ساخته می‌شوند بنابراین ممکن است براکت رنگی مشابه رنگ دندان داشته باشد. سیم از موادی مانند تیتانیوم، نیکل یا تیتانیوم و مس ساخته می‌شود. این مواد دوام خوبی دارند و کمتر از سیم‌های استیل، نیاز به تنظیم مجدد دارند. براکت نامرئی یا الاینرهای شفاف نیز در برخی موارد کار براکت‌های مرسوم را انجام میدهند بدون این که در دهان زیاد به چشم بیایند و دیده شوند.
مناسب ترین سن ارتودنسی
اولین معاینه کودکان برای تشخیص اینکه دندانها یا فک‌شان نیاز به ارتودنسی دارد یا نه، باید در سن 6 سالگی انجام شود. برای تشخیص انجام ارتودنسی تنها معاینه دندانپزشک کافی نیست و کودک حتما باید توسط متخصص ارتودنسی کودکان معاینه شود. بر اساس اینکه رشد فک بچه کم، زیاد و یا نرمال باشد، سن درمان مشخص و درمان آغاز می‌گردد و می‌گوید:« زمان طلایی برای معاینه ارتودنسی کودک، 6 تا 7 سالگی و قبل از رسیدن به سن بلوغ است و بهتر است درمان قبل از سن 8 تا 9 سالگی انجام شود. اگر بچه مشکل فکی داشته باشد،در سن شروع درمان، برای او ارتودنسی متحرک و یا همان ارتوپدی فک انجام می‌شود.»
دلایل ارتودنسی در کودکان
جلو بودن فک پایین یا عقب بودن فک بالا
بهترین سن درمان این ناهنجاری زیر ۸ سال می‌باشد. البته تا زیر سن ۱۳ سال هم گفته می‌شود امکان مداخله اصلاح رشد در این زمینه وجود دارد. به‌طور معمول برای درمان این ناهنجاری از فیس‌ماسک استفاده می‌شود.
عقب بودن فک پایین
بهترین زمان اصلاح هدایت رشد فک برای درمان این مشکل، یک سال قبل از بلوغ جنسی بیمار می‌باشد. به طور میانگین این زمان در دختر خانم‌ها بین ۱۰ تا ۱۱ و در آقا پسرها بین ۱۱ تا ۱۲ سالگی است. برای درمان این ناهنجاری از هدگیر و یا دستگاه فانکشنال کمک گرفته می‌شود.
تنگی فک بالا
بهترین سن درمان این ناهنجاری قبل از استخوانی شدن درز میانی فک بالا (قبل از ۱۳ سالگی) است. در بیمارانی که تنفس دهانی دارند بیشتر به چشم می‌خورد. درمان آن تعریض فک بالا توسط دستگاه‌های اکسپندر فک نظیر پیچ هایرکس می‌باشد. به گونه ای که کام از ناحیه درز کامی به خوبی باز شده و تنگی فک بالا برطرف می‌گردد.
اپن بایت
این ناهنجاری می‌تواند ناشی از مشکل ژنتیکی و یا محیطی (مکیدن انگشت، تنفس دهانی و …) باشد. در دوران کودکی به دلیل رشد سریع فک می‌توان به کمک پلاک‌های متحرک خاصی اقدام به کنترل رویش دندان‌های عقبی و تسهیل رویش دندان‌های جلویی به منظور بستن فاصله عمودی بین دندانها نمود.
افتادن زودهنگام دندان شیری
یکی از شایع‌ترین دلایل محیطی نامرتب درآمدن دندان‌های دائمی، کشیدن یا افتادن زودهنگام دندان‌های شیری است، زیرا دندان‌های شیری فضای لازم برای رویش دندان‌های دائمی را نگه می‌دارند. بهترین درمان در این موارد استفاده پیشگیرانه از فضا نگهدار ارتودنسی می‌باشد.
دستگاه‌های ارتودنسی با اعمال نیرو روی دندانها آنها را جا به جا می‌كند. این نیرو با اطلاع كامل از میزان آنها و محاسبه با روش‌های خاص درمانی انجام می‌شود. پس از هر بار كشیدن سیم‌ها كمی درد ایجاد می‌شود كه معمولا بعد از چند روز از بین می‌رود. نكته مهم آن است كه درمان ارتودنسی نیاز به نظم خاص و آماده‌سازی دارد. حین ارتودنسی باید جرم‌گیری، ترمیم پوسیدگی، كشیدن دندان و آموزش بهداشت انجام شود تا پس از اتمام ارتودنسی دندانها در سالم‌ترین شكل خود قرار داشته باشد.
زمان اولین مراجعه به متخصص ارتودنسی
ملاقات‌های منظم دندانپزشكی از ابتدای رویش دندان‌های شیری كودك ضروری است. با رویش اولین دندان دائمی یعنی دندان آسیای اول یا دندان 6، حتی باید مراقبت بیشتری از دندانها صورت گیرد. این دندان بلافاصله بعد از آخرین دندان شیری و در حدود 6 سالگی رویش می‌یابد و بیشترین احتمال ابتلا به پوسیدگی را دارد. آنچه بسیار اهمیت دارد این است كه حتی بچه‌ای كه از نظر كلی هیچ دندان خرابی ندارد و بهداشت بسیار خوبی هم دارد، بهتر است در 6-5 سالگی حتما یك چك‌‌آپ ارتودنسی انجام دهد كه در آن زمان اگر مشكلی وجود دارد تشخیص داده شود. پایشی كه هنگام ورود به مدرسه برای بچه‌ها انجام می‌شود بهتر است شامل دندانپزشكی هم باشد و در آن زمان اگر در رشد استخوانی مشكلی وجود داشته باشد چون هنوز زمان كافی برای رشدش وجود دارد، می‌توان تغییراتی در آن داد.
از ضربه‌های فك غافل نشوید
ضربه‌هایی كه به فك و گردن بچه‌ها یا به مفصل استخوان گیجگاهی فكی كودك وارد می‌شود و ضربه‌هایی كه هنگام راه رفتن و دویدن به چانه می‌خورد و زیر چانه بچه‌ها را پاره می‌كند، بسیار اهمیت دارد. والدین متوجه نیستند، این ضربه‌ها می‌تواند باعث شكستگی‌های كوچكی در مفصل گیجگاهی فكی شود كه اغلب دیده نمی‌شود. هرچند درمان خاصی هم ندارد ولی ممكن است باعث شود در مفصلی كه در آن ناحیه وجود دارد، اختلال رشدی به‌وجود بیاید و به‌تدریج با رشد كودك صورتش كج شود. آنچه والدین باید به آن دقت زیادی داشته باشند این است كه بعد از ضربه‌هایی كه به‌صورت و دندان‌های كودك وارد می‌شود و با شكستن دندان شیری همراه است تحت ویزیت دندان‌پزشك قرار بگیرند و هر 6 ماه یك‌بار این كار را انجام دهند كه اگر دندان‌پزشك تشخیص داد كه انحراف در صورتش ایجاد شده می‌تواند با دستگاه‌های ساده ارتودنسی از این انحراف جلوگیری كند و از این‌كه در آینده صورتش كج شود و مجبور به جراحی و درمان‌های بزرگ‌تر شود، پیشگیری كند
مراقبت‌های پس از ارتودنسی
هنگامی که فرآیند درمان ارتودنسی کامل شد، استفاده از نگهدارنده پس از خارج کردن این ابزارها از دهان بیمار از اهمیت خاص برای حفظ و نگهداری نتایج ایجاد شده برخوردار خواهد بود. به این ترتیب حفظ نتایج ایجاد شده درباره نحوه قرارگیری صحیح دندانها بر روی یکدیگر و نیز حفظ طرح لبخند فرد که در طول چند سال با استفاده از بریس‌ها و سایر ابزارهای ارتودنسی ایجاد شده، امکان‌پذیر خواهد شد. در طول مدت استفاده از نگهدارنده (و پس از آن)، مراقبت دوره‌ای در قالب ملاقات‌های منظم با دندانپزشک برای بررسی موارد پوسیدگی دندانها و تمیز کردن حرفه‌ای آنها از اهمیت خاص برخوردار است
