اصطلاح «پریودنتال» به معنای «اطراف دندان» است. بیماری پریودنتال (که تحت عنوان پریودنتیت و بیماری لثه نیز شناخته می‌شود) یک بیماری التهابی شایع است که بر بافت نرم حمایت‌کننده و اطراف دندان تأثیر می‌گذارد. همچنین این بیماری در پیشرفته‌ترین مراحل استخوان فک را نیز درگیر می‌سازد.
بیماری پریودنتال اغلب با التهاب لثه همراه است. التهاب لثه یا ژینژیویت یک عفونت باکتریاییِ بافت لثه است. هنگامی که سموم موجود در پلاک باعث تحریک و التهاب بافت‌های لثه می‌شوند عفونت باکتریایی روی لثه تأثیر می‌گذارد. هنگامی که این عفونت باکتریایی در پاکت‌های لثه و بین دندان‌ها تجمع یابد، از بین بردن و درمان آن بسیار دشوارتر می‌شود. بیماری پریودنتال یک بیماری پیشرونده است که در نهایت منجر به تخریب بافت همبند و استخوان فک می‌شود. در صورت عدم درمان این بیماری می‌تواند منجر به جابه‌جایی، لق شدن و در نهایت افتادن دندان شود. بیماری پریودنتال دلیل اصلی از دست دادن دندان در بزرگسالان در کشورهای پیشرفته است و باید همیشه به موقع درمان شود.
انواع بیماری‌های پریودنتال
در صورت عدم درمان التهاب لثه (التهاب خفیف لثه) می‌تواند به زیر خط لثه گسترش یابد. هنگامی که لثه به دلیل سموم موجود در پلاک تحریک می‌شود یک پاسخ التهابی مزمن ایجاد می‌گردد. این پاسخ منجر به بروز اختلال در بدن شده و موجب می‌شود که بدن استخوان و بافت نرم خود را از بین ببرد. در طی این روند ممکن است علائم کمی وجود داشته باشند یا هیچ علامتی مشاهده نشود زیرا بیماری پریودنتال باعث جدا شدن دندان‌ها از بافت آلوده لثه می‌شود. عمیق شدن پاکت‌های بین لثه و دندان به طور کلی نشان دهنده تخریب بافت نرم و استخوان در اثر بیماری پریودنتال است.
در ادامه تعدادی از رایج‌ترین انواع بیماری پریودنتال ذکر شده‌اند:
- پریودنتیت مزمن – التهاب در بافت‌های حمایت‌کننده باعث ایجاد پاکت‌های عمیق و پسرفت لثه می‌شود. ممکن است به نظر برسد که طول دندان‌ها رو به افزایش است اما در واقع این لثه (ژینژیوا) است که به عقب می‌رود. پریودنتیت مزمن شایع‌ترین شکل از بیماری پریودنتال است و با از دست دادن تدریجی اتصال و متناوباً دوره‌های پیشرفت سریع مشخص می‌شود.
- پریودنتیت تهاجمی – این شکل از بیماری لثه در فردی که از لحاظ بالینی سالم است رخ می‌دهد. پریودنتیت تهاجمی با از دست دادن سریع اتصال لثه، تخریب مزمن استخوان و تجمع خانوادگی مشخص می‌شود.
- پریودنتیت نکروز کننده – این شکل از بیماری پریودنتال اغلب در افرادی که از بیماری‌های سیستمیک مانند اچ آی وی، سرکوب سیستم ایمنی و سوء تغذیه رنج می‌برند، رخ می‌دهد. نکروز (مرگ بافت) در رباط پریودنتال، استخوان آلوئولار و بافت‌های لثه اتفاق می‌افتد.
- پریودنتیت ناشی از بیماری سیستمیک – این شکل از بیماری لثه اغلب در سنین پایین آغاز می‌شود. بیماری‌های پزشکی مانند بیماری‌های تنفسی، دیابت و بیماری‌های قلبی از عوامل زمینه‌ساز رایج محسوب می‌شوند.
علت بیماری پریودنتال لثه
عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز بیماری لثه نقش دارند و در بسیاری از موارد با اقدامات پیشگیرانه می‌توان خطر ابتلا به پریودنتیت را به میزان قابل توجهی کاهش داد.
در ادامه برخی از شایع‌ترین دلایل بیماری لثه ذکر شده‌اند:
بهداشت نامناسب دندان
جلوگیری از بیماری‌های دندان در خانه با رعایت بهداشت دهان و دندان و رژیم غذایی متعادل شروع می‌شود. همچنین پیشگیری شامل مراجعه منظم به دندانپزشکی جهت معاینه، جرمگیری دندان‌ها و اشعه ایکس است. ترکیبی از مراقبت‌های مناسب در منزل و مراقبت‌های حرفه‌ای موجب حفظ حالت طبیعی دندان و ساختارهای استخوانی می‌شود. وقتی باکتری‌ها و رسوب‌ها (تارتار) جرمگیری نشوند لثه و استخوان اطراف دندان تحت تأثیر سموم باکتری‌ها قرار می‌گیرند. این روند می‌تواند منجر به بروز التهاب لثه یا پریودنتیت و در نهایت از دست رفتن دندان شود.
مصرف دخانیات
تحقیقات نشان داده‌اند که کشیدن سیگار و استعمال دخانیات از مهمترین عوامل در ایجاد و پیشرفت بیماری لثه هستند. سرعت بهبودی در افراد سیگاری کمتر است. علاوه بر این در مقایسه با دیگران، افراد سیگاری از تجمع رسوب (تارتار) روی دندان‌ها، پاکت‌های عمیق در بافت لثه و از دست دادن قابل توجه استخوان رنج بیشتری می‌برند.
پیش‌زمینه ژنتیکی
حدود 30 درصد از افراد ممکن است علیرغم رعایت دقیق بهداشت دهان و دندان استعداد ژنتیکی شدیدی در ابتلا به بیماری لثه داشته باشند. احتمال ابتلا به بیماری پریودنتال در این افراد شش برابر بیشتر از افرادی است که استعداد ژنتیکی ندارند. برای پی بردن به احتمال وجود چنین پیش‌زمینه‌ای می‌توان از آزمایشات ژنتیک استفاده کرد. همچنین برای سالم نگه داشتن دهان و دندان می‌توان مداخله زودهنگام را انجام داد.
بارداری و یائسگی
در دوران بارداری مسواک زدن و استفاده منظم از نخ دندان بسیار مهم است. تغییرات هورمونی می‌توانند موجب حساس شدن بیشتر بافت لثه شوند و در نتیجه آن را مستعد ابتلا به بیماری کنند.
استرس مزمن و رژیم غذایی نامناسب
استرس توانایی سیستم ایمنی بدن برای مقابله با بیماری را کاهش می‌دهد. به این معنی که عفونت‌های باکتریایی ممکن است سیستم دفاعی بدن را در هم بشکنند. همچنین رژیم غذایی ضعیف یا سوء تغذیه توانایی بدن در مبارزه با عفونت‌های پریودنتال را کاهش می‌دهند و بر سلامت لثه‌ها نیز تأثیر منفی می‌گذارند.
دیابت و مشکلات زمینه‌ای پزشکی
بسیاری از بیماری‌های پزشکی از قبیل بیماری‌های تنفسی و قلبی، آرتروز و پوکی استخوان می‌توانند شروع و پیشرفت بیماری لثه را تشدید یا تسریع کنند. دیابت مانع از توانایی بدن در استفاده از انسولین می‌شود که این امر کنترل و بهبود عفونت باکتریاییِ لثه را دشوارتر می‌کند.
دندان قروچه
فشردن یا ساییدن دندان‌ها روی یکدیگر می‌تواند به بافت حمایت‌کننده اطراف دندان آسیب جدی برساند. دندان قروچه معمولاً با «بایت نامناسب» یا ناهمترازیِ دندان‌ها همراه است. هنگامی که فردی از بیماری لثه رنج می‌برد، تخریب اضافی بافت لثه ناشی از دندان قروچه می‌تواند پیشرفت بیماری را تسریع کند.
دارو
بسیاری از داروها از جمله قرص‌های ضد بارداری خوراکی، داروهای قلب، داروهای ضد افسردگی و استروئیدها بر وضعیت عمومی دندان‌ها و لثه‌ها تأثیر می‌گذارند و آن‌ها را مستعد بیماری لثه می‌کنند. استفاده از آستروئید باعث رشد بیش از حد لثه و در نتیجه تورم رایج می‌شود و به باکتری‌ها اجازه می‌دهد با سرعت بیشتری در بافت لثه تکثیر یابند.
علائم و نشانه‌های رایج
توجه به این نکته بسیار مهم است که بیماری پریودنتال می‌تواند بدون بروز علائم و نشانه‌هایی مانند درد پیشرفت کند. به همین دلیل معاینه منظم دندانپزشکی از اهمیت فوق العاده‌ای برخوردار است. در ادامه برخی از رایج‌ترین علائم و نشانه‌های پریودنتیت شرح داده شده‌اند.
اگر هر یک از علائم یا نشانه‌های زیر را دارید در اسرع وقت به دندانپزشکان در محله فرمانیه، شهید باهنر و نیاوران مراجعه نمایید:
- خونریزی بدون علت – خونریزی هنگام مسواک زدن، استفاده از نخ دندان یا خوردن غذا یکی از رایج‌ترین علائم عفونت پریودنتال است. سموم موجود در پلاک باعث ایجاد عفونت باکتریایی و مستعد شدن بافت به خونریزی می‌شوند.
- درد، قرمزی یا تورم – تورم، قرمزی یا دردناک بودن لثه بدون دلیل مشخص ممکن است نشانه‌ای از عفونت پریودنتال باشند. پیش از اینکه بافت لثه و استخوان فک درگیر شوند، جلوگیری از پیشرفت عفونت ضروری است. همچنین درمان بیماری قبل از انتقال عفونت به جریان خون و سایر نقاط بدن بسیار مهم است.
- دندان‌هایی با ظاهر بلندتر – بیماری پریودنتال می‌تواند منجر به عقب رفتن لثه شود. سموم تولید شده توسط باکتری‌ها می‌توانند بافت و استخوان‌های حمایت‌کننده را از بین ببرند در نتیجه دندان‌ها بلندتر به نظر خواهند رسید و لبخند شما ظاهر مناسبی نخواهد داشت.
- بوی بد دهان/هالیتوز – بوی دهان می‌تواند از پشت زبان، ریه‌ها و معده، از غذایی که مصرف می‌کنیم یا از استعمال دخانیات ناشی شود. همچنین بوی بد دهان ممکن است به دلیل ذرات قدیمی مواد غذایی باشد که بین دندان‌ها و زیر خط لثه باقی مانده‌اند. پاکت‌های عمیق‌تر لثه می‌توانند دبریس و باکتری‌های بیشتری را در خود جای دهند و باعث ایجاد بوی بد دهان شوند.
- لق شدن دندان‌ها/تغییر در الگوی بایت – یکی از نشانه‌های پریودنتیتی که به سرعت در حال پیشرفت است لق شدن یا جابه‌جایی دندان‌ها در ناحیه آسیب دیده می‌باشد. با از بین رفتن بافت استخوانی دندان‌هایی که زمانی محکم به استخوان فک متصل شده بودند ممکن است سست یا جابه‌جا شوند.
- چرک – چرکی که از بین دندان‌ها خارج می‌شود علامت قطعی پیشرفت عفونت پریودنتال است. چرک حاصل تلاش بدن برای مبارزه با عفونت باکتریایی است.
درمان بیماری پریودنتال لثه در منطقه آجودانیه و قیطریه
دندانپزشک ممکن است از روش‌های درمانی جراحی و غیر جراحی بسیاری بسته به شرایط دقیق دندان‌ها، لثه و استخوان فک استفاده کند. قبل از انجام هرگونه درمان معاینه کامل پریودنتال دهان انجام یا توصیه می‌شود.
دندانپزشکان محله اقدسیه و نیاوران به بیماران برخی از درمان‌های رایج بیماری پریودنتال را پیشنهاد می‌دهند. در ادامه تعدادی از این درمان‌ها ذکر شده‌اند:
جرمگیری و برق انداختن دندان‌ها
به منظور حفظ سلامت بافت لثه باید باکتری‌ها و رسوب‌های (تارتار) عامل ایجاد عفونت برداشته شوند. پاکت‌های لثه در صورت لزوم برای رفع عفونت جرمگیری و با آنتی‌بیوتیک درمان می‌شوند. برای بیمار دهان شویه تجویز شده و فرد می‌تواند آن را در برنامه‌های روزانه شستشوی دندان خود بگنجاند.
احیاء بافت
زمانی که بافت‌های استخوان و لثه از بین می‌روند، می‌توان با استفاده از روش‌های گرافت بافت را به رشد مجدد تشویق نمود. ممکن است غشایی به مناطق آسیب دیده وارد شود تا به روند احیاء کمک کند.
عمل جراحی کاهش پاکت
جراحی فلپ لثه یا کاهش پاکت پریودنتال نوعی درمان جراحی است که جهت کاهش اندازه پاکت بین دندان‌ها و لثه انجام می‌شود. جراحی استخوان فک یکی دیگر از گزینه‌هایی است که به منظور کاهش فرورفتگی در استخوان انجام می‌شود. این فرو رفتگی‌ها می‌توانند به محلی برای تجمع باکتری‌ها تبدیل شوند.
ایمپلنت
زمانی که دندان‌ها به دلیل بیماری پریودنتال از بین رفته‌اند، می‌توان با انجام ایمپلنت دندان‌های مصنوعی در استخوان فک زیبایی و عملکرد دهان را مجدداً بازگرداند. ممکن است قبل از انجام ایمپلنت دندان جهت تقویت استخوان نیاز به مراحل احیاء بافت باشد.
اگر در خصوص بیماری پریودنتال، درمان آن یا ایمپلنت سوالی دارید می‌توانید آن را از دندانپزشک خود بپرسید.
