به کرختی موضعی ناحیه‌ای از بدن، بی‌حسی موضعی گفته می‌شود. این عمل اغلب در دندانپزشکی و به منظور جلوگیری از احساس درد در یک ناحیه‌ی خاص مورد استفاده قرار می‌گیرد. بی‌حسی دندان موضعی، بدون تحمل هر گونه درد یا ناراحتی، شما را در طول عمل هوشیار نگه می‌دارد.
گاهی دندانپزشکان ما از آرام‌بخش‌ها استفاده می‌کنند که مسکن‌هایی ملایم محسوب می‌شوند. این داروها قبل یا در طول انجام عمل‌های دندانپزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرند. روش‌های آرام‌بخشی که در کلینیک ما انجام می‌شوند شامل روش استنشاقی (با استفاده از گاز نیتروس اکساید)، روش‌های خوراکی (با استفاده از قرص‌ها) و روش وریدی (با تزریق) می‌شوند. درمان‌های پیچیده‌تر نیازمند داروهایی هستند که برای تسکین درد و اضطراب، آرامشی عمیق‌تر ایجاد کنند و سطح هوشیاری را بیشتر کاهش دهند. در این موارد، بیهوشی عمومی مورد استفاده قرار می‌گیرد که در طی آن، هوشیاری فرد برای مدت زمانی کوتاه از دست می‌رود. متخصصین دندانپزشکی ما در کلینیک دندانپزشکی تهران، از تمام این تکنیک‌های کنترل اضطراب و درد، برای درمان ایمن بسیاری از بیماران، کودکان و بزرگسالان، استفاده می‌کنند.
روش‌های بدون درد دندانپزشکی
دندانپزشکی مدرن دیگر مانند گذشته ترسناک و دردآور نیست. در واقع امروزه دندانپزشکی می‌تواند نسبتاً بدون درد باشد. فقط سوزش اندکی به دلیل بی‌حسی موضعی ایجاد می‌شود و پس از آن هیچگونه دردی وجود نخواهد داشت. سه روش اساسی برای دندانپزشکی بدون درد وجود دارند:
- بی‌حسی موضعی. این نوع بی‌حسی برروی ناحیه‌ی تحت درمان اعمال می‌شود و با مسدود کردن گیرنده‌های درد، درد ناشی از عمل را کاملاً از بین می‌برد.
- آرام‌بخش. این درمان معمولاً همراه با بی‌حسی موضعی و در مواقعی که بیمار احساس اضطراب دارد، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- بیهوشی عمومی. این روش زمانی استفاده می‌شود که بیمار کاملاً تحت عمل قرار می‌گیرد.
بی‌حسی موضعی
روش‌های بی حسی موضعی مانند استفاده از عامل بی‌حس کننده و تزریق مستقیم به لثه بسیار رایج هستند. در این روش، ناحیه‌ی خاصی از دهان به منظور از بین بردن حساسیت و کاهش درد مورد بی‌حسی قرار می‌گیرد. نوع بی‌حسی موضعی بسته به متخصص انجام آن و عمل مورد نظر، می‌تواند متفاوت باشد. انواع مختلف بی‌حسی موضعی عبارتند از:
- مهار عصب. در این روش بی‌حسی، پذیرنده‌های درد در ناحیه‌ای از دهان در یک زمان مسدود می‌شوند. این شیوه، روشی بسیار رایج است.
- بی‌حسی عمقی. روشی دیگر برای بی‌حسی موضعی است که در عمل‌های جزئی مانند عمل‌های ترمیمی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش معمولاً به بخش تحتانی ریشه‌ی دندانی که درگیر عملیات دندانپزشکی قرار می‌گیرد، اعمال می‌شود.
- انسداد کام. از این شیوه‌ی بی‌حسی زمانیکه که بخش رو به سقف دهان دندان‌های فک بالا نیاز به سر شدن (بی‌حسی) دارند، استفاده می‌شود.
- بی‌حسی درون پالپی. در این شیوه‌ی بی‌حسی، تزریق مستقیماً به مغز دندان صورت می‌گیرد.
- انسداد الکتریکی عصب. در این روش، از جریان الکتریکی برای جلوگیری از پذیرش یا تولید سیگنال‌های درد استفاده می‌شود. این روش کنترل درد می‌تواند گذرا باشد.
- طب سوزنی. این روش به ندرت استفاده می‌شود ولی جایگزین مناسبی برای مسدود کننده‌های الکتریکی و شیمیایی محسوب می‌شود. در این شیوه برای جلوگیری از درد، سوزن‌هایی به نقاط خاصی وارد می‌شوند.
- داخل استخوانی. در این روش ماده‌ی بی‌حس کننده مستقیماً به ساختار استخوانی دندان تزریق می‌شود. این شیوه اغلب برای عمل‌هایی پیچیده مانند عصب کشی دندان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
نحوه‌ی عملکرد بی‌حسی موضعی
همانطور که در بخش قبل نیز اشاره شد، بی‌حسی موضعی به شیوه‌های مختلفی انجام می‌شود. ممکن است این عمل با استفاده از اسپری، قطره یا تزریق صورت بگیرد. با این حال رایج‌ترین شیوه‌ی انجام این کار، تزریق ماده‌ی بی‌حس کننده به ناحیه‌ی نیازمند بی‌حسی است. در این روش، ماده‌ی بی‌حس کننده با انسداد رشته‌های عصبی ناحیه‌ی هدف، از ایجاد و ارسال سیگنال‌های درد به مغز جلوگیری می‌کند.
سطح بی‌حسی را بسته به مدت زمان مورد نیاز برای انسداد درد و همچنین میزان بی‌حسی لازم می‌توان کنترل کرد. این کار را می‌توان از طریق تغییر غلظت، مقدار و نوع ماده‌ی بی‌حسی مورد استفاده، به دقت انجام داد. معمولاً آثار بی‌حسی موضعی تا 8 ساعت باقی خواهد ماند.
دندانپزشک چه موادی را برای بی‌حسی موضعی استفاده خواهد کرد؟
اکثر دندانپزشکان از ماده‌ی شناخته شده‌ای تحت عنوان لیدوکائین برای ایجاد بی‌حسی موضعی استفاده می‌کنند، این ماده یکی از مواد بیشمار در دسترس است. روشی ساده برای تشخیص مواد بی‌حس کننده، توجه به واژه کائین (-caine) در انتهای اسم آن‌هاست. شاید نام نوکائین را شنیده باشید، دارویی شناخته شده که برای بی‌حسی موضعی مورد استفاده قرار می‌گیرد. امروزه، به دلیل واکنش‌های آلرژیک بیش از حد و ماندگاری اندک آن در مقایسه با سایر بی‌حس کننده‌ها، دندانپزشکان دیگر از این ماده برای بی‌حسی استفاده نمی‌کنند.
آرام‌بخش
امروزه از سه نوع عمده‌ی آرام‌بخش‌ها برای کاهش یا بر طرف کردن درد ناشی از عمل‌های دندانی استفاده می‌شود. این روش‌ها عبارتند از:
- آرام‌بخش‌های خوراکی: این داروها، بسته به شدت اضطراب بیمار، در برخی موارد در شب قبل از عمل و در سایر موارد یک ساعت یا درست قبل از آن به بیمار داده می‌شوند. نمونه‌ای از این آرام‌بخش‌ها، قرص خوراکی دیازپام است. این دارو از شدت اضطراب می‌کاهد و هیچگونه آثار تسکین دردی ندارد، این بدین معنی است که به انجام بی‌حسی موضعی همراه با این دارو نیاز خواهد بود.
- آرام‌بخش‌های داخل وریدی (IV): این شیوه‌ی آرام‌بخشی نیز اغلب به همان شیوه‌ی آرام‌بخش‌های خوراکی، برای کاهش اضطراب مورد استفاده قرار می‌گیرد و هیچگونه تسکین دردی ندارد. بنابراین این روش نیز باید همراه با بی‌حسی موضعی برای تکسین درد ناشی از عمل‌های دندانی مورد استفاده قرار گیرد.
- گاز نیتروس اکساید: این گاز که اغلب با نام گاز خنده شناخته می‌شود، حالت آرامشی ایجاد می‌کند و احساس اضطراب بیمار ناشی از انجام عمل دندانی را کاهش می‌دهد. این روش همچنین قادر به کاهش فهم میزان درد نیز می‌باشد با این حال معمولاً همراه با بی‌حسی موضعی مورد استفاده قرار می‌گیرد تا عملیات دندانپزشکی واقعاً بدون درد انجام شوند.
عوارض احتمالی بی‌حس‌کننده‌ی موضعی تزریقی
همانند بسیاری از داروهای دیگر، داروهای بی‌حس کننده‌ی موضعی نیز عوارضی را همراه با خود خواهند داشت. هر چند احتمال بروز چنین آثار جانبی از شخصی به شخص دیگر متفاوت است، لذا آگاهی از آن‌ها بسیار ضروریست. برخی از آثار و عوارض جانبی ممکن این داروها عبارتند از:
- ایجاد اشکال موقت در خوردن، نوشیدن و صحبت کردن بلافاصله پس از دریافت تزریق
- امکان بروز احساس سرگیجه، تاری دید و از دست رفتن موقت کنترل و هماهنگی عضلانی
- احتمال بروز سر درد یا حالت تهوع یا حتی استفراغ
- گاهی برخی از افراد توانایی یادآوری مراحل واقعی درمان خود را از دست می‌دهند.
- امکان بروز واکنش‌های آلرژیک وجود دارد و علائم آن بصورت جوش، سوزن سوزن شدن پوست (بخصوص لب‌ها) و مشکلات تنفسی ظاهر می‌شوند.
- در برخی موارد وخیم نادر، ممکن است رشته‌های عصبی به دلیل برخورد اتفاقی سوزن آسیب ببینند.
- ممکن است هماتوم در ناحیه‌ی تحت تزریق روی دهد. در این حالت با برخورد سوزن با عروق خونی، لکه‌هایی متورم و پر از خون ایجاد می‌شوند.
- ممکن است داروهای بی‌حس کننده، آثاری را بر روی نواحی دور از دهان صورت، مانند پلک‌ها، ایجاد کنند. این مسئله گاهی می‌تواند به ناتوانی در پلک زدن منجر شود. با این وجود، این آثار، پس از برطرف شدن ماده‌ی بی‌حس کننده، از بین خواهند رفت.
- ممکن است به دلیل وجود مواد تنگ کننده‌ی عروق در این داروها، قلب اندکی سریع‌تر از حالت طبیعی خود بتپد.
برچسب: پر کردن دندان، کشیدن دندان، عصب کشی، جراحی دندان عقل
