کاربردی‌های استفاده از کامپوزیت دندان می‌تواند بسیار متنوع باشد. به عنوان مثال، در برخی از موارد ممکن است که کامپوزیت دندان شامل “پر کردن دندان با ماده سفید رنگ” به عنوان ترمیم برخی از آسیب‌های دندانی همچون شکستگی یا پوسیدگی باشد. در موارد دیگر و در حالت شدید ممکن است که صرفا نیاز به لایه‌ای از باندینگ بصورت کلی یا جزئی روی سطح دندان باشد تا نقص و یا ظاهر ناخوشایند دندان پوشانده شود.
اما اگر بنا به هر دلیلی نیاز به کامپوزیت دندان داشته باشید فرقی نمی‌کند و دندانپزشک مراحل ذکر شده در این مقاله را که فرآیند اساسی هستند را طی خواهد کرد زیرا این مراحل جزء موارد مورد نیاز علم کامپوزیت دندانی (یعنی شیوه ایجاد باندینگ با ساختار دندان از طریق کامپوزیت دندان) می‌باشند.
[sv slug=”alert”]
جهت کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت در کلینیک دندانپزشکی تهران با شماره تلفن‌های 02126110052 – 02126110053 تماس حاصل فرمایید.
[sv slug=”alert1″]
مراحل کامپوزیت دندان
مراحل باندینگ دندان یا ترمیم کامپوزیت:
انتخاب رنگ
کامپوزیت دندان در رنگ‌های متنوعی انجام می‌شود و برای ترمیم دندان هر شخص ابتدا باید متناسب با نیاز وی رنگ آن انتخاب شود. دندانپزشک از کتابچه راهنمای خود که شامل نمونه‌هایی از رنگ‌های مختلف کامپوزیت است برای کمک به انتخاب رنگ توسط بیمار استفاده می‌کند تا رنگی را انتخاب کند که نزدیکترین تطابق را با رنگ دندانهای بیمار داشته باشد.
برای پیدا کردن نزدیکترین رنگ به رنگ دندانهای فرد، پزشک نمونه‌های موجود را در کنار دندانهای بیمار قرار می‌دهد و رنگ و سطح شفافیت آن را با دندانهای فرد مقایسه می‌کند. گاهی ممکن است کامپوزیت جداگانه‌ای را برای لایه‌های مختلف (لایه‌های داخلی یا سطحی) یا بخش‌هایی از ترمیم (کل دندان یا لبه‌های آن) انتخاب شود. با انتخاب کامپوزیت‌های جداگانه و مختلف برای دندان می‌توان ظاهری طبیعی به آن داد.
مرحله انتخاب رنگ کامپوزیت چگونه است؟
به هنگام رنگ کامپوزیت باید به موارد مختلفی توجه کرد. نوع منبع نور انتخاب شده می‌تواند تا حد زیادی بر روی میزان تطابق آن با رنگ خود دندان تأثیر بگذارد بنابراین در مورد رنگ انتخابی خود با دندانپزشک مشورت کنید.
نور خورشید، نور مصنوعی با طیف شبیه به نور خورشید و یا انواع دیگری از نوری(لامپ‌های رشته‌ای، فلورسنت، گرم، خنک و …) که در آن دندانهای بیمار به هنگام لبخند زدن مشاهده می‌شود هر کدام می‌توانند در تعیین سایه و رنگ مناسب کامپوزیت دندان موثر باشند.
از آنجا که هنگام انجام کارهای دندانی باید دندان بیمار باز باشد لذا معمولا در اینگونه مواقع دندان با کم آبی مواجه می‌شود. در نتیجه با خشک شدن دندان‌ها، رنگ آنها روشن‌تر و شفاف‌تر می‌شود و انتخاب و تهیه کامپوزیت با رنگی دقیق مثل رنگ دندان خود بیمار غیرممکن می‌شود.
مطالعات نشان می‌دهد که این اثر در کمتر از ۳۰ دقیقه می‌تواند رخ دهد و به همین دلیل بهتر است که دندانپزشک در آغاز ویزیت رنگ مناسب را انتخاب کند. گاهی ممکن است که دندانپزشک از خود شما و یا حتی دستیارش نیز در مورد انتخاب رنگ نظرخواهی کند.
برخی از مطالعات نشان می‌دهد که به طور معمول زنان در انتخاب رنگ مطابق با دندانهای خود بهتر از مردان عمل می‌کنند و میزان تجربه شخص در انجام این کار عامل مهمی تلقی نمی‌شود. اگرچه به راحتی می‌توان در این مرحله کامپوزیت‌ها را درآورد و یا روی دندان گذاشت اما بهتر است که در اینگونه مواقع از رنگ‌های روشن (لباس، رژ لب، جواهرات و غیره) استفاده نکنید تا عمل انتخاب رنگ راحت‌تر صورت گیرد.
تمیز کردن دندان
اگر سطح دندانهای تمیز و بدون جرم نباشد نمی‌تواند یک کامپوزیت قوی ساخت. در این مرحله، دندانپزشک دندانهای شما را پولیش می‌کند تا هر گونه جرم (پلاک دندانی ، تارتار و …) را از روی دندان برداشته شود. این آماده‌سازی به لایه مینای دندان نفوذ کرده و عاج یا لایه زیرین دندان ظاهر می‌شود.
آماده‌سازی دندان (دریل کردن و تمیز کردن دندان)
میزان شکل‌دهی مورد نیاز برای ترمیم دندان متفاوت است.
با استفاده از برخی کارها و اقدامات مربوط به زیبایی دندان (پر کردن شکاف دندان، ترمیم تراشه‌های جزئی، گاهی هم حتی ونیر یا روکش کردن سطح جلوی دندان) شاید نیاز به اصلاح جزئی باشد و یا گاهی هم این نیاز برطرف می‌شود. سطح دندان که بر روی آن قرار است کامپوزیت صورت گیرد عمدتا مینای دندان خواهد بود.
در بدترین حالت ممکن، مانند ترمیم دندان به دلیل آسیب‌دیدگی ناشی از پوسیدگی، میزان دریل کردن و تراشیدن دندان نسبتاً زیاد خواهد بود. کاملا طبیعی است که در این موارد، هم لایه‌های مینای دندان و هم لایه‌های عاج درگیر می‌شوند. در این مرحله از کامپوزیت سطح دندان آماده می‌شود تا کامپوزیت بر روی آن قرار گیرد.
متخلخل کردن سطح دندان با اسید
پس از تمیز کردن دندان (در صورت لزوم)، روند واقعی کامپوزیت آغاز می‌شود. اولین مرحله متخلخل کردن سطوح دندان به کمک ” ماده اسیدی دندان” است .
معمولاً این ماده اسیدی بصورت ژل است که در قالب‌های سرنگی کوچک موجود است. این ژل معمولاً حاوی ۳۰ تا ۴۰ درصد اسید فسفریک است و بر روی دندانی که قرار است کامپوزیت شود ریخته می‌شود. این ژل اسیدی به مدت ۱۵ ثانیه بر روی سطح دندان گذاشته و سپس بطور کلی از روی دندان شسته می‌شود. پس از پاک کردن ژل، اکنون سطح دندان کاملا آماده کامپوزیت است. اگر دندانپزشک در این مرحله دندان را خشک کند باز هم سطح مینای دندان آن ظاهری یخ زده و شبیه به ظاهر شیشه‌ای خش خورده پیدا خواهد کرد.
این مرحله چگونه انجام می‌شود؟
سوراخ کردن دندان دندان امری بدیهی است و در حین انجام آن، بیمار چیزی حس نخواهد کرد بطوری که حتی اگر حین سوراخ کردن دندان دریل به لثه‌های شما هم بخورد باز دردی را حس نخواهید کرد. اگر در این مرحله دندانپزشک عینک محافظ به شما نداد باید به هنگام شستشوی دندان پس از سوراخ کردن چشم‌های خود را ببندید. همچنین ممکن است که هنگام شستن دندان مقداری از طعم و مزه ژل به داخل دهانتان برود که معمولا تلخ یا ترش است.
بخاطر داشته باشید که در کل این مراحه دهان خود را باز کنید تا سوراخ ایجاد شده در سطح دندان آلوده به بزاق دهان نشود.
گذاشتن کامپوزیت بر روی دندان
در این مرحله، دندانپزشک “ماده کامپوزیت” (یک پلاستیک مایع) را با استفاده از یک برس کوچک یا اپلیکاتور روی سطح متخلخل شدة دندان رنگ‌آمیزی می‌کند. گاهی اوقات نیز به آرامی بر روی دندان باد دمیده می‌شود تا اطمینان حاصل شود که مادة کامپوزیتی دندان به شکل یک لایه نازک بر روی کل دندان و سطوح آن پخش شده است.
درمان و پولیش کامپوزیت دندان
پس از آنکه ماده کامپوزیت دندادن بر روی دندان قرار گرفت، دندانپزشک پرتو نوری با طول موج خاص را بر روی آن می‌تاباند.
نور یکی از این واحدها معمولاً به رنگ آبی است و کاتالیزور را در ماده کامپوزیت فعال می‌کند و باعث سخت شدن آن می‌شود. معمولا مدت زمان تابش نور بر روی کامپوزیت دندان حدود ۱۰ تا ۲۰ ثانیه خواهد بود. پس از آن اکنون می‌توان گفت که کامپوزیت اولیه‌ای برای دندان ایجاد شده است. ماده کامپوزیتی، پیوند میکرومكانیكی با سطح متخلخل شدة دندان ایجاد می‌کند. ممکن است که حس افراد در این مرحله متفاوت باشد.
به نظر می‌رسد که همواره پیشرفت‌هایی در زمینة چگونگی فرمول‌بندی و استفاده از سطح متخلل شده دندان و کامپوزیت آن (که امروزه به این مجموعه “سیستم‌های چسبنده” گفته می‌شود) حاصل شده است.
در برخی از این سیستم‌های نوین، ژل اسیدی و مادة کامپوزیت دندان مستقیماً با هم ترکیب می‌شوند. در این حالت دیگر نیازی به “تراشیدن و سپس شستشوی دندان” نخواهد بود اما در عوض، ماده کامپوزیتی بر روی دندان گذاشته می‌شود (بدون تراشیدن یا ناهموار کردن قبلی سطح دندان) و پس از یک دوره انتظار، به راحتی با یک نور سفت کننده تنظیم می‌شود.
به جز نیاز به باز گذاشتن دهان به منظور جلوگیری از آلوده شدن دندان بر اثر بزاق دهان، این مرحله زیاد استرس‌زا نیست و جای نگرانی ندارد. همچنین این مرحله بسیار سریع و ساده است.
ترمیم و گذاشتن ماده کامپوزیتی دندان
پس از آن که باندینگ اولیه با سطح دندان ایجاد شده است (از طریق ماده کامپوزیتی) اکنون لایه‌های پی در پی کامپوزیت دندانی به دندان اضافه می‌شود تا شکل و حجم مورد نیاز برای ترمیم دندان فراهم شود. با افزودن و تنظیم هر یک از این لایه‌ها، یک پیوند شیمیایی با لایه‌های کامپوزیت که قبلاً بر روی دندان قرار داده شدهاند ایجاد می‌شود.
کامپوزیت دارای استحکام زیادی است. دندانپزشک آن را در قسمت‌های کوچک بر روی دندان می‌گذارد و به آرامی هر یک از آنها را بر روی جای خود با برس می‌مالد تا زمانی که بخشی از ترمیم در حال ساخت از شکل مورد نیاز برخوردار باشد.
فرم‌دهی کامپوزیت
پس از آن که دندانپزشک از موقعیت کامپوزیت دندان رضایت کامل داشت به کمک همان نور قبلی تنظیمات اولیه را انجام می‌دهند. معمولاً مدت زمان لازم برای تابش پرتو نور چیزی بین ۱۰ تا ۴۰ ثانیه و در برخی از موارد احتمالاً بیشتر است.
ترمیم دندان
اگر بعد از قرار دادن مقدار اولیه کامپوزیت دندان هنوز شکل ترمیم کامل نباشد، دندانپزشک می‌تواند به راحتی لایه‌های اضافی را به آن می‌افزاید.
معمولاً هر کدام از این لایه‌ها ضخامتی تقریباً ۲ میلی متری دارد و به هنگام گذاشتن آن بر روی دندان ابتدا بصورت کامل اصلاح می‌شود و سپس لایه بعدی به دندان اضافه می‌شود.
چرا در کامپوزیت دندان از تکنیک لایه‌بندی استفاده می‌شود؟
یکی از دلایلی که دندانپزشکان تمایل دارند کامپوزیت دندان را به شکل چندین لایه نازک به جای تنها یک لایه یکپارچه قرار دهند این است که نور ساطع شده از یک واحد درمانی می‌تواند به ضخامت زیادی تنها در یک زمان خاص نفوذ کند لذا اگر یک لایه خیلی ضخیم باشد نور قادر به درمان آن به طور کامل درمان نخواهد بود.
عواملی که در میزان ضخامت مجاز لایه‌های کامپوزیت تاثیر دارند شامل شدت نور اعمال شده توسط دندانپزشک و رنگ یا میزان شفافیت لایه کامپوزیت است.
یکی دیگر از دلایلی که کامپوزیت دندان بصورت یک مجموعه چند لایه‌ای است این است که کامپوزیت در سطح میکروسکوپی کوچک می‌شود (دندانپزشک از این امر به عنوان “کوچک شدن پلیمریزاسیون” یاد می‌کنند). استفاده از لایه‌های نازک در مقایسه با قرار دادن کامپوزیت با همان ضخامت و بصورت یک تکه کمک می‌کند تا اثر تجمعی این بدشکلی به حداقل برسد.
کامپوزیت پر کردن دندان
به عنوان راه حلی برای این دو موضوع، به ویژه هنگامی که نیاز به پر کردن‌های بزرگ باشد، ممکن است که دندانپزشک از یک کامپوزیت بزرگ برای پر کردن استفاده کند. این محصولات به گونه‌ای طراحی شدهاند که در لایه‌هایی به ضخامت ۴ تا ۵ میلی‌متر قرار بگیرند (تقریباً دو برابر مواد معمولی) و مدت زمان لازم برای قرار گرفتن در معرض نور بین ۱۰ تا ۲۰ ثانیه است.
با این حال، این یک کلاس جدید ترمیم کننده است و به همین ترتیب نسبتاً کمتر از نمونه‌های سنتی مورد آزمایش قرار می‌گیرد. همچنین هنوز تا به امروز طیف گسترده‌ای از سایه‌ها (رنگ دندان) با انواع مختلفی از مارک‌های جهانی در دسترس نیست.
باتوجه به اندازه کامپوزیت ساخته شده و نیاز به چندین لایه بودن کامپوزیت معمولا فرم‌دهی کامپوزیت به زمان زیادی نیاز دارد.
از آنجایی که کنترل رطوبت و بزاق دهان در این مرحله بسیار مهم است لذا باید حتما دهانتان در طی این مرحله باز باشد تا دندان در کل طول این فرآیند خشک بماند.
خبر خوب این است که پس از اتمام این مرحله، دیگر کنترل رطوبت دهان چندان حیاتی نیست. بنابراین دندانپزشک به شما این اجازه را می‌دهد تا قبل از اتمام آن به فک‌های خود استراحت داده و برای مدت زمان کوتاهی دهان خود را ببندید.
اصلاح و شکل‌دهی کامپوزیت دندان
معمولاً دندانپزشک عمداً از یک کامپوزیت بزرگ و حجیم استفاده می‌کند و سپس با استفاده از مته شکل آن را اصلاح کرده و فرم می‌دهد. به هنگام تراشیدن و مته‌کاری کامپوزیت، دندانپزشک مرحله به مرحله و به تدریج از سنگ‌ها، تیغ‌ها، دیسک‌ها و نوارهای ریز و ظریف استفاده می‌کند تا به یک پولیش هموار و براق دست یابد.
پس از آن، دندانپزشک یک آینت کوچک به شما می‌دهد و نظر شما را راجع به ظاهر دندان می‌پرسد. همة افراد حاضر در اتاق (اعم از خود دندانپزشک، دستیار وی و خود شما) از زاوایای مختلفی به دندان نگاه می‌کنند تا اگر احیا چیزی و یا نکته‌ای است که دندانپزشک متوجه آن نشده است اصلاح و برطرف شود. علاوه بر این، از آنجا که این دندان شماست لذا نظر شما بیشترین اهمیت را دارد.
به هنگام اصلاح و پولیش کامپوزیت، شما می‌توانید بخوبی لرزش‌های مته را حس کنید اما حتی اگر در مواردی که از ماده بیحسی هم استفاده نشده باشد باز هم هیچگونه احساس دردی نخواهید کرد. دلیلش هم این است که دندان شما در این حالت مهر و موم شده است و دندانپزشک صرفا در حال ترمیم سطوح بیرونی آن است.
بررسی کردن کامپوزیت دندان به هنگام گاز گرفتن
در این مرحله، حتی اگر عمل قرار دادن کامپوزیت دندان نیز به پایان رسیده باشد باز هم هنوز نحوه “گاز گرفتن” بیمار از نظر دندانپزشک بسیار مهم است.
وی باید چگونگی جمع شدن و روی هم قرار گرفتن دندانهای بیمار را ارزیابی کند و اینکه آیا کامپوزیت دندان هیچگونه اختلالی در حرکات دندان ایجاد می‌کند یا نه.
کاغذ کربن
برای انجام این کار، دندانپزشک نوار نازکی از کاغذ کربن را در بین دندانهای بیمار قرار می‌دهد و از بیمار می‌خواهد که به آرامی دهانش را ببندند و سپس حرکتی را انجام دهد که دندان‌هایش بر روی هم حرکت کنند و سر بخورند.
جای دندان‌ها در نقاطی که به هم می‌رسند بر روی کاغذ کربنی باقی می‌ماند. اگر علائم بر روی کامپوزیت و قسمت تازه ترمیم شده مشاهده شود در این صورت دندانپزشک ضخامت کامپوزیت را تنظیم می‌کند تا زمانی که در آزمایش‌های بعدی به فرم مناسبی دست یافت.
این یک مرحله واقعا مهم است و متأسفانه مواقعی انجام می‌شود اکنون که فک شما سفت و خسته و احتمالاً بی‌حس شده است. به دستورالعمل‌های دندانپزشک خود گوش فرا داده و به بهترین شکل ممکن آنها را رعایت کنید. انجام صحیح خواسته‌های دندانپزشک در این مرحله می‌تواند از مراجعت‌های بعدی به دندانپزشکی پیشگیری کند.
پولیش نهایی
پس از آن که همه چیز بخوبی تنظیم شد این بار دندانپزشک کارهای نهایی را انجام می‌دهد و کامپوزیت را پولیش می‌کند و هم رنگ دندان می‌کند. پس از اتمام این کار، ساخت کامپوزیت دندان به پایان می‌رسد و آماده استفاده است و مراحل زیر ممکن است نیاز نباشد.
بی‌حس کردن دندان
کامپوزیت دندان کاربردهای زیادی دارد و یک مادة بی‌حس کننده (نووکین) برای بسیاری از آنها مورد نیاز نیست. ضرورت استفاده از ماده بی‌حس کننده معمولاً به میزان شکل دهی دندان در مرحله آماده‌سازی کامپوزیت برای قرار دادن روی دندان بستگی دارد.
در برخی از روش‌های زیبایی به پیرایش کمی نیاز است و حتی در برخی از موارد آن هم لازم نیست. در مواردی دیگر، مانند زمانی که آسیب‌دیدگی دندان ناشی از کرم خوردگی باشد کامپوزیت دندان به شکل‌دهی بیشتر و احتمالاً بیهوشی نیاز است.
هنگامی که از کامپوزیت دندان برای پر کردن این جور سوراخ‌ها استفاده می‌شود احتمال آلودگی بر اثر رطوبت و بزاق به صفر خواهد رسید.
جداسازی دندان
اکثر مراحل ذکر شده در بالا باید در شرایط خشک انجام شود. به عبارتی دیگر، دندانی که دندانپزشک روی آن کار می‌کند بایستی عاری از هرگونه آلودگی ناشی از مایعات دهان (بزاق، خون) باشد. عدم انجام این کار باعث به خطر افتادن پیوند ایجاد شده بین کامپوزیت و دندان می‌شود که به نوبه خود چشم انداز طولانی مدت ترمیم دندان را به خطر می‌اندازد. این بدان معنی است که دندانپزشک باید راهی برای “جداسازی” و ایزوله کردن دندان مورد نظر پیدا کند.
جداسازی دندان می‌تواند به سادگی و با قرار دادن یک رول پنبه در اطراف دندان انجام شود. در مواردی هم شاید لازم باشد که دندانپزشک یک ورق لاستیکی (در واقع لاتکس) در اطراف دندان بکشد. به این کار قرار دادن سد لاستیکی گفته می‌شود.
مراقبت‌های بعد از اتمام مراحل کامپوزیت ونیر چیست؟
یكی از بهترین مزایای ترمیم دندان با کامپوزیت این است كه پس از گذاشتن آن بر روی دندان دیگر كاملاً سفت و سخت شده است. این بدان معناست که پس از اتمام آخرین مرحله کامپوزیت دندان می‌توانید از دندان خود استفاده کنید و از وجود آن لذت ببرید. با این حال، یکسری موارد وجود دارد که باید رعایت کنید.
بی‌حس شدن دندان
اگر دندان شما در حین انجام این پروسه بی‌حس شده باشد باید تا زمانی که اثر بیحسی از بین برود مراقب گاز گرفتن، جویدن و سایر فعالیت‌های دهان و دندان خود باشید تا مبادا اتفاق ناخوشایندی بیفتد. گاهی ممکن است یکی دو ساعت طول بکشد تا اثر بیحسی از بین برود.
نحوة گاز گرفتن خود را ارزیابی کنید
به خصوص در مواردی که از بیحسی استفاده شده است ممکن است که بررسی گاز گرفتن و روی هم قرار گرفتن دندان‌ها توسط دندانپزشک نتایج دقیق و درستی به دنبال نداشته باشد.
از همین رو، تا زمانی که اثر بیحسی بطور کامل از بین نرفته است از اعمال نیروی زیاد به دندان‌ها خودداری کنید. پس از آن که اثر بیحسی از بین رفت با احتیاط گاز گرفتن خود را بررسی کنید. اگر چنانچه متوجه چیزی شدید که احساس می‌کنید مشکل ساز است آن را به دندانپزشک خود گزارش دهید تا بتواند در صورت لزوم اصلاح جزئی لازم را انجام دهد.
اینطور تصور نکنید که دیگر همه چیز تمام شده و نیازی به مراقبت نیست. برعکس، اگر مراقب کامپوزیت خود نباشید ممکن است که منجر به شکستگی آن، شکستگی دندان و یا آسیب‌دیدگی عصب دندان شود.
برای اطلاع از هزینه‌های کامپوزیت دندان و عوارض ناشی از آن با یک دندانپزشک مشورت کنید.
