بوی بد دهان که به نام هالیتوزیس (halitosis) یا تنفس بد بو نیز شناخته می‌شود، به‌طور میانگین در بین 25% افراد در سراسر جهان مشاهده می‌شود. با وجودی که بوی بد دهان دلایل بالقوه متعدد دارد، اما اکثر موارد بوی بد دهان با بهداشت دهان و دندان ارتباط دارند. در بسیاری از مواقع بوی بد دهان می‌تواند باعث نگرانی شدید، شرمندگی و تشویش برای فرد شود. به هر حال، معمولاً درمان بوی بد دهان به سادگی امکان‌پذیر است.
[sv slug=”alert”]
متخصصان ما در کلینیک دندانپزشکی تهران اعتقاد دارند درمان بوی بد دهان نباید متفاوت از درمان سایر مشکلات مربوط به سلامت بدن باشد. در این حالت دندان‌پزشکان ما از طریق تشخیص دقیق می‌توانند روش درمان موثر برای بیمار را انتخاب کنند. با توجه به سال‌ها تجربه موجود در این زمینه مشخص شده عوامل مختلف می‌توانند با بوی دهان ارتباط داشته باشند. به همین دلیل، گاهی اوقات لازم است برای درمان این مشکل ترکیبی از روش‌های درمانی برای بیمار مورد استفاده قرار گیرد.
در صورت تمایل به کسب اطلاعات بیشتر درباره دلایل بوی بد دهان و روش‌های درمان موجود برای آن در کلینیک دندانپزشکی تهران، هم‌اکنون می‌توانید با همکاران ما از طریق شماره تلفن‌های 02126110052 و 02126110053 تماس حاصل فرمایید.[sv slug=”alert1″]
علائم بوی بد دهان
بوی بد دهان ممکن است با توجه به علت ایجاد مشکل در بین افراد متفاوت باشد. در بهترین حالت لازم است از یک دوست نزدیک یا یکی از اعضای خانواده درباره بوی بد دهان سوال شود، زیرا تشخیص وجود این مشکل برای خود فرد بسیار دشوار است.
در صورتی که نتوان به فرد مناسب به این منظور دسترسی داشت، یک روش جایگزین برای کنترل کردن بوی بد دهان مرطوب کردن مچ دست با آب دهان، صبر کردن برای خشک شدن آن و در نهایت بو کردن آن می‌باشد. در صورتی که پس از این کار بوی بد از مچ دست استشمام شود، احتمال اینکه فرد دچار بوی بد دهان باشد، بسیار زیاد خواهد بود.
توجه داشته باشید برخی افراد ممکن است در شرایطی نگران بوی بد دهان خود باشند که این مشکل برای آن‌ها وجود نداشته یا بسیار کم باشد. در حقیقت این شرایط باعث ایجاد مشکلی به نام فوبیا یا ترس از بوی بد دهان می‌شود که می‌تواند وسواس در عادت‌های مربوط به تمیز کردن دهان را به همراه داشته باشد.
دلایل بوی بد دهان
دلایل بالقوه بوی بد دهان شامل موارد زیر هستند:
- مصرف تنباکو. محصولات حاوی تنباکو باعث می‌شوند دهان فرد بوی خاص داشته باشد. علاوه بر این، مصرف تنباکو می‌تواند احتمال ابتلا به بیماری‌های لثه را افزایش دهد. در حقیقت ابتلا به بیماری‌های لثه یکی از دلایل ایجاد بوی بد دهان است.
- مواد غذایی. تجزیه مواد غذایی چسبیده به دندان‌ها می‌تواند باعث بوی بد دهان شود. علاوه بر این مصرف برخی مواد غذایی مثل پیاز و سیر نیز می‌تواند بوی بد دهان به همراه داشته باشد. در حقیقت، پس از هضم این مواد غذایی، تجزیه آن‌ها باعث انتقال عناصر تشکیل دهنده از طریق خون به ریه‌ها شده و در نهایت باعث ایجاد بوی بد دهان می‌شود.
- خشکی دهان. بزاق دهان به‌طور طبیعی دهان را تمیز نگه می‌دارد. در صورتی که دهان به صورت طبیعی (برای مثال در هنگام بیدار شدن از خواب شبانه) یا در نتیجه ابتلا به بیماری‌های خاص (مثل زروستومیا) خشک شود، احتمال دارد بوی بد دهان ایجاد گردد.
- رعایت بهداشت دهان و دندان. مسواک زدن و نخ دندان کشیدن می‌تواند ذرات ریز مواد غذایی باقیمانده در دهان که می‌توانند در ادامه تجزیه شده و باعث ایجاد بوی بد دهان شوند را از بین ببرد. در حقیقت اگر مسواک زدن دندان‌ها به‌طور منظم و صحیح انجام نشود، ممکن است یک لایه از باکتری به نام پلاک بر روی دندان‌ها تشکیل شود. در ادامه تشکیل پلاک می‌تواند باعث وارد شدن آسیب به لثه‌ها و ایجاد پاکت (حفره) بین دندان‌ها و لثه‌ها و ابتلای فرد به بیماری پریودنتیت شود. این شرایط می‌تواند علت ایجاد بوی بد دهان باشد. علاوه بر این، در صورتی که دندان‌های مصنوعی به‌طور منظم و صحیح تمیز نشوند، احتمالاً فرد با مشکل بوی بد دهان به خاطر تجمع باکتری روی دندان مصنوعی مواجه خواهد شد.
- گرسنگی کشیدن. روزه گرفتن و استفاده از رژیم‌های غذایی دارای سطح پایین کربوهیدرات می‌تواند باعث ایجاد بوی بدن دهان شود. این شرایط به خاطر تجزیه سلول‌های چربی و تبدیل آن‌ها به مواد شیمیایی به نام کتون‌ها (ketones) ایجاد می‌شود. در حقیقت این مواد بوی قوی دارند.
- مصرف دارو. مصرف برخی داروهای خاص می‌تواند باعث کاهش ترشح بزاق در دهان شده و به این ترتیب بوی بد دهان ایجاد کنند. مصرف برخی داروهای دیگر نیز می‌تواند به خاطر تجزیه شدن مواد موجود در دارو و آزاد شدن مواد شیمیایی مربوط به آن باعث بوی بد دهان شود. برای مثال در این رابطه می‌توان از داروهای زیر نام برد:
- مصرف نیترات‌ها برای درمان آنژین
- استفاده از برخی داروهای شیمی درمانی
- مصرف برخی داروهای مسکن مثل فنوتیازین
- استفاده از مکمل‌های ویتامین با دوز بالا
- شرایط دهان، بینی و گلو. گاهی اوقات باکتری‌ها ممکن است بر روی لوزه در پشت گلو جمع شده و در اصطلاح باعث ایجاد سنگ لوزه (tonsilloliths) شوند. این شرایط می‌تواند باعث ایجاد بوی بد دهان شود. علاوه بر این، عفونت یا التهاب بینی، گلو، یا سینوس‌ها نیز می‌تواند بوی بد دهان به همراه داشته باشند.
- اجسام خارجی. بوی بد دهان (به خصوص در بین کودکان) می‌تواند در مواردی ایجاد شود که یک جسم خارجی در حفره بینی وارد شود.
- ابتلا به بیماری‌های خاص. ابتلا به برخی بیماری‌های خاص همچون سرطان، نارسایی کبد و سایر بیماری‌های متابولیک می‌تواند باعث ایجاد بوی بد دهان به خاطر ترکیب خاص مواد شیمیایی تولید شده به خاطر این بیماری‌ها در بدن شود. علاوه بر این مشکل رفلکس اسیدی معده (GERD) نیز می‌تواند به خاطر بالا زدن منظم اسید معده باعث ایجاد بوی بد دهان شود.
دلایل نادر ایجاد بوی بد دهان
سایر دلایل احتمالی ایجاد بوی بد دهان به شرح زیر هستند:
- کتواسیدوز (ketoacidosis). هنگامی که سطح انسولین بدن فرد به خاطر ابتلا به بیماری دیابت به شدت کاهش پیدا کند، بدن دیگر نمی‌تواند از قند خون به نحو مناسب استفاده کرده و سعی می‌کند از ذخایر چربی به جای آن استفاده کند. به این ترتیب هنگامی که چربی تجزیه می‌شود، در نتیجه این فرآیند کتون تشکیل می‌شود. تجمع کتون‌ها در بدن می‌تواند سمی باشد و باعث ایجاد بوی مشخص و نامطبوع در دهان شود.
- انسداد روده. دهان در مواردی که فرد در یک دوره زمانی طولانی مدت استفراغ کرده و به‌طور خاص دچار انسداد روده شود، بوی مدفوع خواهد داشت.
- نارسایی مزمن کلیه. بوی شبیه به محلول آمونیاک یا ادرار در بیمارانی مشاهده می‌شود که دچار نارسایی مزمن کلیه شده باشند. در این شرایط ضایعاتی که به‌طور عادی از طریق کلیه‌ها دفع می‌شوند، در خون فرد باقی مانده و باعث ایجاد بوی بد دهان می‌شوند.
- برونشکتازی (bronchiectasis). یک بیماری مزمن است که باعث عریض‌تر شدن نایژه‌ها نسبت به حالت عادی شده و مخاط ایجاد شده به خاطر این شرایط باعث بوی بد دهان می‌شود.
- پنومونی آسپیراسیون (aspiration pneumonia). ایجاد ورم یا عفونت در ریه یا نایژه‌ها به دلیل وارد شدن استفراغ، بزاق، مواد غذایی یا مایعات در مسیر نای می‌تواند باعث ایجاد بوی بد دهان شود.
تشخیص بوی بد دهان
اغلب دندان‌پزشک به سادگی می‌تواند با بو کردن تنفس فرد مشکل را تشخیص داده و آن را بر اساس یک شاخص شش درجه‌ای رتبه‌بندی نماید. گاهی اوقات ممکن است دندان‌پزشک انتهای زبان را خراش داده و آن را بو می‌کند. در واقع در بسیاری از مواقع بوی بد دهان وضعیت ناحیه انتهای زبان است.
امروزه مجموعه پیچیده‌ای از روش‌ها برای ارزیابی دقیق بوی بدن دهان به شرح زیر وجود دارند:
- هالیمتر (halimeter). این دستگاه برای تشخیص سطوح پایین گوگرد استفاده می‌شود.
- کروماتوگرافی گازی (gas chromatography). سه عنصر فرار گوگرد به نام سولفید هیدروژن، متان تیول و دی‌متیل سولفید را اندازه‌گیری می‌کند.
- تست بانا (bana test). این تست یک آنزیم خاص تولید شده توسط باکتری‌های عامل بوی بد دهان را اندازه‌گیری می‌کند.
- تست بتا گالاکتوزیداز (beta-galactosidase test). نتایج تحقیقات انجام شده نشان می‌دهد سطح آنزیم بتا گالاکتوزیداز با بوی بد دهان ارتباط دارد.
درمان بوی بد دهان
بهترین روش برای کاهش بوی بد دهان مراقبت از بهداشت دهان و دندان است. به این ترتیب می‌توان مطمئن شد از ایجاد پوسیدگی دندان پیشگیری شده و احتمال ابتلا به بیماری‌های لثه کاهش پیدا می‌کند. همچنین به افراد معمولاً توصیه می‌شود با دندان‌پزشک دو بار در سال ملاقات نمایند. سایر روش‌های قابل استفاده برای از بین بردن بوی بد دهان به شرح زیر هستند:
- استفاده از دهان‌شویه‌های آنتی باکتریال: دندان‌پزشک ممکن است به بیمار توصیه کند از خمیردندان حاوی مواد آنتی باکتریال یا دهان‌شویه‌های آنتی باکتریال برای از بین بردن بوی بد دهان استفاده نماید.
- تمیز کردن حرفه‌ای دندان‌ها: در صورتی که بیمار به بیماری‌های لثه مبتلا شده باشد، ممکن است لازم باشد از روش‌های حرفه‌ای سفید کردن دندان‌ها برای پاک کردن باکتری‌های موجود در پاکت‌های (حفره) تشکیل شده بین لثه‌ها و دندان‌ها استفاده شود.
سایر درمان‌های خانگی و نیز ایجاد تغییرات مناسب در سبک زندگی که می‌توانند برای رفع بوی بد دهان مناسب باشند، به شرح زیر هستند:
- مسواک زدن: لازم است دندان‌ها حداقل دو بار در روز مسواک زده شوند، اما در حالت ایده‌آل بهتر است این کار پس از هر بار صرف غذا انجام شود.
- نخ دندان کشیدن: استفاده از نخ دندان می‌تواند احتمال تجمع مواد غذایی و تشکیل پلاک بین دندان‌ها را کاهش دهد. در حقیقت مسواک زدن فقط می‌تواند حدود 60% از سطح دندان را تمیز نماید.
- تمیز کردن دندان‌های مصنوعی: هر چیزی که در دهان قرار دارد (شامل دندان مصنوعی، بریج، و محافظ دهان) می‌بایست به صورت روزانه و به نحو صحیح تمیز شود. به این ترتیب می‌توان از تجمع باکتری در دهان جلوگیری کرد. همچنین لازم است مسواک فرد هر 2 تا 3 ماه عوض شود.
- مسواک زدن زبان: باکتری، مواد غذایی و سلول‌های مرده معمولاً بر روی زبان تجمع می‌کنند و این شرایط به‌طور خاص در بین افراد سیگاری یا افراد مبتلا به خشکی دهان مشاهده می‌شود. گاهی اوقات می‌توان برای رفع بوی بد دهان و برای تمیز کردن زبان از ابزارهای خاص طراحی شده به این منظور استفاده کرد.
- رژیم غذایی: لازم است برای اجتناب از بوی بد دهان از مصرف پیاز، سیر و غذاهای تند خودداری کرد. علاوه بر این مصرف مواد غذایی شیرین نیز می‌تواند با بوی بد دهان ارتباط داشته باشد. معمولاً به افراد دچار این مشکل توصیه می‌شود مصرف قهوه و الکل را کاهش داده، و در وعده صبحانه خود مواد غذایی مناسب که می‌توانند برای پاک کردن انتهای زبان مناسب باشند، مصرف کنند.
- نوشیدن آب: معمولاً به افراد توصیه می‌شود شش تا هشت لیوان آب در روز بنوشند تا به این ترتیب بتوانند از خشکی دهان جلوگیری کرده و ذرات مواد غذایی و باکتری‌های باقیمانده در دهان خود را پاک نمایند.
- مصرف هویج، کرفس یا سیب: برخی میوه‌ها و سبزیجات می‌توانند به ترشح بزاق در دهان کمک کرده و نقش پاک کننده طبیعی را در هنگام جویدن داشته باشند. علاوه بر این مصرف این میوه‌ها و سبزیجات می‌تواند به کاهش مقدار اسید ترشح شده در معده کمک کند. در حقیقت اسید اضافی معده نیز می‌تواند با بوی بد دهان ارتباط داشته باشد.
- جویدن جعفری یا نعناع: گیاهان فقط به عنوان چاشنی غذا مورد استفاده قرار نمی‌گیرند. در حقیقت برخی از گیاهان حاوی ماده کلروفیل یا سبزینه هستند که می‌تواند مانع از بوی بد دهان شود. در صورتی که تمایل ندارید این گیاهان را بجوید، می‌توانید آن‌ها را به آب میوه خود اضافه کنید.
- جویدن آدامس‌های بدون قند: انجام این کار می‌تواند باعث افزایش ترشح بزاق در دهان شود. در واقع بزاق دهان یک ماده طبیعی است که برای حذف مواد غذایی و باکتری‌های باقیمانده در دهان بسیار مفید و موثر است.
در صورتی که علیرغم انجام فعالیت‌های ذکر شده فوق باز هم بوی بد دهان شما از بین نرفت، لازم است با دندان‌پزشک برای انجام بررسی‌های بیشتر و تشخیص سایر علت‌های احتمالی ایجاد مشکل ملاقات شود.
برچسب: بهداشت دهان و دندان، پوسیدگی دندان، بیماری لثه،بیماری های دهان و دندان
